نارنجستان قوام شیراز
در دل شهر تاریخی شیراز، جایی که عطر دل‌انگیز بهارنارنج با معماری باشکوه ایرانی در هم می‌آمیزد، عمارتی چشم‌نواز و باغی سرسبز به نام نارنجستان قوام، چشم هر بیننده‌ای را مسحور خود می‌کند. این مجموعه تاریخی که به «باغ قوام» نیز مشهور است، نمونه‌ای بی‌بدیل از هنر، ظرافت و ذوق معماران و هنرمندان دوران قاجار است و به درستی یکی از زیباترین جاذبه های گردشگری شیراز و ایران به شمار می‌رود.
تاریخچه نارنجستان قوام
ساخت نارنجستان قوام به دوره ناصرالدین شاه قاجار و توسط خاندان بانفوذ قوام‌الملک بازمی‌گردد. این مجموعه بین سال‌های ۱۲۵۷ تا ۱۲۶۷ شمسی (حدود ۱۶۰ سال پیش) و به دستور علی محمد خان قوام الملک دوم بنا نهاده شد. خاندان قوام، از نوادگان حاج ابراهیم خان کلانتر شیرازی بودند که در دوران زندیه و قاجار، از قدرت و نفوذ زیادی در فارس برخوردار بودند. نارنجستان قوام در واقع اندرونی یا محل سکونت و تشریفات خاندان قوام بوده و عمارت بیرونی آن به خانه زینت‌الملک شهرت دارد که از طریق تونلی زیرزمینی به نارنجستان متصل می‌شود.
این مجموعه به دلیل وفور درختان نارنج در باغ خود، به «نارنجستان» معروف شد و از همان ابتدا به عنوان محلی برای برگزاری مراسم رسمی، مهمانی‌ها و تشریفات خاندان قوام مورد استفاده قرار می‌گرفت.
معماری نارنجستان قوام
نارنجستان قوام نمونه‌ای بی‌نظیر از معماری سنتی ایرانی با تأکید بر ظرافت و جزئیات هنری است. این مجموعه از دو بخش اصلی عمارت و باغ تشکیل شده که هر کدام دارای ویژگی‌های منحصر به فردی هستند:
عمارت نارنجستان (شاه‌نشین)
این عمارت دو طبقه، در ضلع شمالی باغ قرار گرفته و از تقارن و ظرافت خاصی برخوردار است. ویژگی‌های معماری آن عبارتند از:
- آینه‌کاری‌های سحرانگیز: شاید برجسته‌ترین ویژگی عمارت، آینه‌کاری‌های بی‌نظیر و پرتلالو آن باشد. تالار اصلی یا شاه‌نشین، با استفاده از قطعات ریز آینه، طرح‌های هندسی و بته‌جقه‌های خیره‌کننده‌ای را به نمایش می‌گذارد که با انعکاس نور، فضایی رؤیایی خلق می‌کند.
- گچ‌بری‌های ظریف: سقف‌ها و دیوارها با گچ‌بری‌های ماهرانه و نقوش گل و مرغ، جلوه‌ای باشکوه به عمارت بخشیده‌اند.
- منبت‌کاری‌های چوبی: درهای چوبی عمارت، به خصوص در ورودی اصلی، با منبت‌کاری‌های ظریف و استادانه تزئین شده‌اند که اوج هنر چوب را به نمایش می‌گذارند.
- کاشی‌کاری‌های هفت‌رنگ: سردر ورودی و بخش‌هایی از نمای بیرونی عمارت، با کاشی‌کاری‌های زیبای هفت‌رنگ و نقوش اسلیمی و ختایی، چشم‌نواز هستند.
- پنجره‌های ارسی و شیشه‌های رنگی: نور از طریق پنجره‌های چوبی با شیشه‌های رنگی وارد عمارت می‌شود و بازی نور و رنگ بر روی آینه‌کاری‌ها، فضایی دلنشین و آرامش‌بخش ایجاد می‌کند.
- زیرزمین دیدنی: در زیر عمارت، یک زیرزمین با سقف‌های گنبدی و ستون‌های آجری وجود دارد که در گذشته برای فرار از گرمای تابستان استفاده می‌شده و اکنون به موزه مردم‌شناسی اختصاص یافته است.
باغ نارنجستان
باغ نارنجستان، یک نمونه عالی از باغ ایرانی است که بر اساس اصول تقارن، هندسه و استفاده از آب و گیاه طراحی شده است:
- درختان نارنج: همانطور که از نامش پیداست، باغ مملو از درختان نارنج است که در فصل بهار، با شکوفه‌های سفید و عطر دل‌انگیزشان، فضای باغ را عطرآگین می‌کنند.
- حوض بزرگ و آب‌نما: در محور اصلی باغ، یک حوض مستطیلی بزرگ با فواره‌های زیبا قرار دارد که به خنک شدن هوا و زیبایی بصری باغ کمک می‌کند.
- آجرکاری و گل‌کاری: مسیرهای آجرکاری شده، باغچه‌های گل‌کاری شده با گل‌های فصلی و چیدمان گیاهان، زیبایی خاصی به باغ بخشیده‌اند.
کاربرد فعلی نارنجستان قوام
از سال ۱۳۴۵ هجری شمسی، نارنجستان به دانشگاه شیراز واگذار شد و هم‌اکنون به عنوان مؤسسه آسیایی و موزه نارنجستان قوام مورد استفاده قرار می‌گیرد. در زیرزمین عمارت، موزه مردم‌شناسی نیز دایر است که اشیای قدیمی و مرتبط با فرهنگ و زندگی مردم شیراز را به نمایش می‌گذارد.
نارنجستان قوام در کجاست؟
نارنجستان قوام در مرکز شهر شیراز و در خیابان لطفعلی خان زند قرار دارد.
آدرس دقیق این مکان گردشگری: شیراز، خیابان لطفعلی خان زند، بعد از چهارراه نمازی، کوچه قوام.
مسیر دسترسی به نارنجستان قوام
از بسیاری از جاذبه های مرکزی شیراز مانند بازار وکیل، مسجد نصیرالملک و شاه‌چراغ با کمی پیاده‌روی می‌توان به نارنجستان قوام رسید.
نزدیکترین ایستگاه مترو، ایستگاه ولیعصر یا ایستگاه وکیل‌الرعایا است که با کمی پیاده‌روی به مقصد می‌رسید.
دسترسی با تاکسی و اتوبوس نیز به راحتی امکان‌پذیر است.
بازدید از نارنجستان قوام
ساعات بازدید از نارنجستان معمولاً از صبح تا غروب (حدود 8 صبح تا 7 شب) می باشد، اما بهتر است قبل از بازدید، ساعات دقیق را از طریق وب‌سایت‌های مربوطه یا تماس تلفنی استعلام کنید.
جاذبه های نزدیک به نارنجستان قوام
با بازدید از نارنجستان ، می‌توانید به راحتی از سایر جاذبه‌های تاریخی و فرهنگی نزدیک نیز دیدن کنید:
- خانه زینت‌الملک: عمارت بیرونی خاندان قوام که از طریق تونلی به نارنجستان متصل است.
- مسجد نصیرالملک (مسجد صورتی): با کاشی‌کاری‌های بی‌نظیر و بازی نور و رنگ.
- حرم شاه‌چراغ: آرامگاه حضرت احمد بن موسی (ع).
- بازار وکیل، مسجد وکیل، حمام وکیل.
- آرامگاه سید علاءالدین حسین.
نارنجستان، نه فقط یک بنای تاریخی، بلکه یک شاهکار هنری است که روح و اصالت فرهنگ ایرانی را به تصویر می‌کشد. بازدید از این باغ و عمارت باشکوه، تجربه‌ای فراموش‌نشدنی از زیبایی، آرامش و غرق شدن در دنیای هنر و تاریخ شیراز است که در سفر به این شهر، به هیچ وجه نباید از دست داد.
سوالات متداول
نارنجستان قوام کجاست؟
نارنجستان قوام در شهر شیراز، خیابان لطفعلی‌خان زند، نرسیده به چهارراه گمرک، واقع شده است.
ساعات بازدید نارنجستان قوام چیست؟
ساعات بازدید معمولاً در نیمه اول سال از ۸ صبح تا ۸ شب و در نیمه دوم سال از ۸ صبح تا ۷ عصر است. برای اطلاع از ساعات دقیق و به‌روز، بهتر است قبل از بازدید با مجموعه تماس بگیرید.
آیا برای بازدید از نارنجستان قوام باید بلیط تهیه کرد؟
بله، برای ورود به نارنجستان قوام نیاز به تهیه بلیط دارید.
چه مدت زمانی برای بازدید از نارنجستان قوام کافی است؟
معمولاً برای بازدید کامل از نارنجستان قوام و عکاسی، حدود ۱ تا ۱.۵ ساعت زمان کافی است.
