قلعه دهشاد کجاست؟
در فاصله کمی از پایتخت، در شهرستان شهریار استان تهران، روستایی به نام دهشاد میزبان بنایی تاریخی با قدمتی بیش از ۲۰۰ سال است: قلعه دهشاد. این قلعه که در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده، نمادی از معماری دوره قاجار و روایت‌گر بخش‌هایی از تاریخ این سرزمین است. بازدید از قلعه دهشاد، فرصتی است برای آشنایی با گذشته‌ای نه چندان دور و تجربه گوشه‌ای از زندگی روستایی در نزدیکی تهران.
تاریخچه قلعه دهشاد
قلعه دهشاد که با نام “قلعه دهشاد پایین” نیز شناخته می‌شود، در روستای دهشاد پایین و در محدوده شهر باغستان، حدود ۱۰ کیلومتری شرق شهریار قرار دارد. این بنای کهن که ساخت آن به دوره قاجار بازمی‌گردد و برخی قدمت آن را تا دوران زندیه نیز عنوان کرده‌اند، در طول تاریخ خود شاهد اتفاقات گوناگونی بوده است.
یکی از ویژگی‌های منحصر به فرد قلعه دهشاد، ادامه یافتن زندگی در آن است. برخلاف بسیاری از قلعه‌های تاریخی که به مخروبه‌ای متروکه تبدیل شده‌اند، قلعه دهشاد همچنان میزبان ساکنانی است. طبق گزارش‌ها، در حال حاضر تعدادی از خانواده‌های مهاجر افغان در این قلعه سکونت دارند. این مسئله، اگرچه از یک سو به پویایی و “زندگی” قلعه کمک کرده و مانع از تخریب کامل آن شده است، اما از سوی دیگر، به دلیل نامشخص بودن وضعیت مالکیت و عدم رسیدگی مناسب، مشکلاتی را برای نگهداری و مرمت این اثر تاریخی به وجود آورده است.
در ابتدا، مالکیت قلعه به “مشارالسلطنه” از بزرگان قاجار نسبت داده می‌شود و پس از او نیز به شخصی به نام “حاجی حبیب‌الله مفید” رسیده است. پس از انقلاب اسلامی ایران، قلعه به املاک تحت اختیار بنیاد مستضعفان انقلاب اضافه شد، اما همچنان وضعیت کاربری و رسیدگی به آن نامشخص است. قلعه دهشاد در سال ۱۳۸۲ با شماره ۹۹۰۰ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.
معماری قلعه دهشاد
قلعه دهشاد با وسعتی در حدود ۱۳,۸۰۰ متر مربع، یک بنای چهارگوش با چهار برج دیده‌بانی در چهار گوشه خود است. این برج‌ها در گذشته برای دیده‌بانی و محافظت از قلعه مورد استفاده قرار می‌گرفتند. ورودی اصلی قلعه در ضلع شرقی قرار دارد و دارای سردر مرتفعی به شکل ذوزنقه‌ای است که با آجرهای زیبا و دو طاق‌نما در دو طرف تزئین شده است. باروی قلعه ۸.۵ متر ارتفاع دارد و از گل و کاه‌گل با ضخامت ۵۵ سانتی‌متر ساخته شده است که نشان‌دهنده تکنیک‌های ساخت و ساز بومی آن دوره است.
متأسفانه، به دلیل عدم رسیدگی و سکونت بدون نظارت، فضای درونی قلعه وضعیت مناسبی ندارد و برخی آن را به خرابه تشبیه کرده‌اند.
جاذبه‌های طبیعی پیرامون قلعه دهشاد شهریار
شهرستان شهریار به طور کلی به دلیل برخورداری از آب و هوای معتدل و باغ‌های سرسبز خود، از مناطق خوش آب و هوا در غرب استان تهران محسوب می‌شود. روستای دهشاد نیز از این قاعده مستثنی نیست و به دلیل وجود خاک حاصلخیز و آب و هوای مناسب، یکی از قطب‌های کشاورزی منطقه به شمار می‌آید. اطراف قلعه، هرچند به صورت مستقیم شامل جاذبه طبیعی خاصی مانند رودخانه یا جنگل نیست، اما قرار گرفتن آن در یک بستر روستایی و کشاورزی، فضایی آرام و دور از هیاهوی شهری را برای بازدیدکنندگان فراهم می‌کند. این منطقه، به خصوص در فصول بهار و پاییز، می‌تواند برای گشت و گذار کوتاه و لذت بردن از هوای پاک مناسب باشد.
با توجه به وضعیت فعلی، بازدید از قلعه دهشاد بیشتر به جنبه‌های بیرونی و معماری آن محدود می‌شود. برای علاقه‌مندان به تاریخ و معماری قاجار، مشاهده نمای بیرونی قلعه و درک ابعاد و طراحی آن می‌تواند جذاب باشد. همچنین، نزدیکی به امامزاده شاهزاده منصور (ع) در روستای دهشاد پایین، فرصتی برای بازدید از این مکان مذهبی را نیز فراهم می‌کند.
مسیر دسترسی به قلعه دهشاد
قلعه دهشاد در روستای دهشاد پایین، واقع در شهر باغستان، شهرستان شهریار، استان تهران قرار دارد.
مسیر دسترسی (با خودرو شخصی) به قلعه دهشاد
مسیر اول از شهر تهران (ساده‌ترین و معمول‌ترین): از طریق بزرگراه شهید لشگری (جاده مخصوص کرج) یا بزرگراه فتح (جاده قدیم کرج) به سمت غرب حرکت کنید تا به شهرستان شهریار برسید. پس از رسیدن به شهریار، باید مسیر را به سمت شهر باغستان ادامه دهید. در باغستان، تابلوهای راهنما به سمت روستای دهشاد پایین را دنبال کنید. قلعه در این روستا قرار دارد.
مسیر دسترسی از کرج به قلعه دهشاد
از کرج می‌توانید از طریق جاده شهریار به سمت جنوب شرق حرکت کنید تا به شهریار برسید و سپس طبق مسیر بالا به سمت باغستان و دهشاد پایین بروید.
نتیجه‌گیری
قلعه دهشاد در شهریار، اثری ارزشمند از دوران قاجار است که با وجود گذشت بیش از دو قرن، همچنان ایستاده و روایت‌گر داستانی از تاریخ و زندگی است. اگرچه این قلعه با چالش‌های نگهداری و مرمت مواجه است و هنوز به یک مقصد گردشگری تمام عیار تبدیل نشده، اما پتانسیل‌های فراوانی برای آینده دارد. بازدید از قلعه دهشاد، برای کسانی که به دنبال کشف بناهای تاریخی کمتر شناخته شده و آشنایی با معماری بومی هستند، می‌تواند تجربه‌ای آموزنده باشد، با این انتظار که شرایط فعلی آن را نیز در نظر داشته باشند.
سوالات متداول
قلعه دهشاد در کدام شهر و استان قرار دارد؟
قلعه در روستای دهشاد پایین، شهر باغستان، شهرستان شهریار، استان تهران قرار دارد.
قدمت قلعه دهشاد چقدر است؟
این قلعه بیش از ۲۰۰ سال قدمت دارد و به دوره قاجار بازمی‌گردد.
آیا قلعه ثبت ملی شده است؟
بله، در سال ۱۳۸۲ با شماره ۹۹۰۰ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
ویژگی بارز معماری قلعه چیست؟
این قلعه یک بنای چهارگوش با چهار برج دیده‌بانی در چهار گوشه و یک سردر ورودی بلند در ضلع شرقی است.
