شهر استخر شیراز
در نزدیکی شیراز، شهر شعر و تاریخ، و در فاصله‌ای کوتاه از شکوهمندترین بنای باستانی ایران، یعنی تخت جمشید، ویرانه‌های شهری کهن به نام “شهر استخر” یا “اصطخر” خودنمایی می‌کند. این شهر که در دوران باستان “تخت طاووس” نیز خوانده می‌شد، روزگاری از مهم‌ترین و آبادترین شهرهای ایران بود و نقشی کلیدی در تاریخ این سرزمین ایفا می‌کرد. بازدید از این محوطه تاریخی، تجربه‌ای منحصر به فرد برای علاقه‌مندان به تاریخ و تمدن ایران باستان است. این بنای تاریخی را می توان در سفر به مرودشت بازدید کرد.
تاریخچه و اهمیت شهر استخر
نام “استخر” در فارسی میانه به معنای “دژ” یا “سنگر” است و گواه موقعیت استراتژیک و اهمیت دفاعی این شهر در گذشته می‌باشد. برخی باستان‌شناسان معتقدند که بخش عامه‌نشین تخت جمشید در همین شهر سکونت داشته‌اند. قدمت استخر به سده سوم پیش از میلاد بازمی‌گردد و در دوران هخامنشیان و سپس به عنوان پایتخت فرتکه ها و شاهان پارس، از شکوفایی چشمگیری برخوردار بود.
اما اوج شکوه استخر در دوران ساسانیان بود. این شهر برای مدت کوتاهی به عنوان نخستین پایتخت شاهنشاهی ساسانی (از سال ۲۲۴ تا ۲۲۶ میلادی) انتخاب شد و پس از آن نیز به عنوان شهر اصلی و مرکز مذهبی استان پارس ساسانی فعالیت می‌کرد. وجود معبد آناهیتا در نزدیکی آن، بر اهمیت مذهبی استخر می‌افزود. استخر همچنین مرکزی عمده برای فعالیت‌های اقتصادی بود و در آن ضرابخانه‌ای وجود داشت که سکه‌هایی با حروف اختصاری “ST” ضرب می‌کرد.
متأسفانه، این شهر باشکوه با حمله اعراب به ایران، دستخوش ویرانی‌های بسیاری شد. به دلیل مقاومت‌های پیاپی مردم، استخر بارها مورد هجوم و قتل‌عام قرار گرفت و سرانجام به ویرانه‌ای از یک شهر بزرگ و آباد تبدیل شد.
موقعیت شهر استخر
استخر در استان فارس، شهرستان مرودشت، و در نزدیکی تخت جمشید واقع شده است. با توجه به نزدیکی آن به شیراز (حدود ۴۵ کیلومتر) و تخت جمشید (حدود ۵-۷ کیلومتر)، می‌توان بازدید از این سه مکان را در یک برنامه سفر گنجاند.
شهر باستانی استخر حدود ۵ کیلومتر بعد از تخت جمشید و در مسیر جاده مرودشت به ارسنجان، و حدود ۴۵ کیلومتری شیراز قرار دارد. آنچه امروزه از این شهر ۶۰ هکتاری باقی مانده، ویرانه‌هایی است که نشان از عظمت و وسعت آن در گذشته دارد. این بقایا شامل:
- دروازه سنگی: یکی از چهار دروازه اصلی شهر که نشانه‌ای از شکوه ورودی این شهر باستانی است.
- ستون‌ها و دیواره‌های سنگی: بقایای ستون‌ها و دیواره‌هایی که زمانی بناهای باشکوهی را تشکیل می‌دادند.
خندق و خاکریزهای اطراف شهر: آثاری از سیستم دفاعی شهر که نشان می‌دهد استخر دارای حصار و خندق بوده است.باستان‌شناسان همچنین ظروف و آثار متعلق به سده‌های آغازین هجری را در این منطقه کشف کرده‌اند که گواهی بر تداوم حیات در این منطقه پس از دوران ساسانی است.
بازدید از شهر استخر
بازدید از شهر باستانی استخر، مکمل سفر به تخت جمشید و نقش رستم است. این مکان به شما فرصت می‌دهد تا درک عمیق‌تری از تاریخ و تمدن پارس پیدا کنید.
با توجه به اینکه بیشتر آنچه امروز از استخر باقی مانده، ویرانه‌ها و بقایای پراکنده است، مدت زمان بازدید از این محوطه معمولاً بین ۱ تا ۲ ساعت تخمین زده می‌شود. این زمان به شما امکان می‌دهد تا با آرامش در محوطه قدم بزنید، بقایا را مشاهده کنید و عظمت گذشته آن را تصور کنید.
نکات بازدید از شهر استخر
- کفش مناسب: با توجه به اینکه محوطه بازدید، فضای باز و خاکی است، پوشیدن کفش راحت و مناسب پیاده‌روی ضروری است.
- آب و تنقلات: به خصوص در فصول گرم سال، همراه داشتن آب آشامیدنی و مقداری تنقلات توصیه می‌شود.
- کلاه و کرم ضد آفتاب: در طول روز و زیر نور مستقیم خورشید، استفاده از کلاه و کرم ضد آفتاب برای محافظت از پوست مفید خواهد بود.
- دوربین عکاسی: فرصت‌های خوبی برای عکاسی از بقایای این شهر باستانی و چشم‌اندازهای اطراف وجود دارد.
- راهنمای محلی یا کتابچه اطلاعات: برای درک بهتر تاریخ و اهمیت هر بخش از محوطه، داشتن اطلاعات کافی یا راهنمای محلی می‌تواند بسیار کمک‌کننده باشد.
- ترکیب با سایر جاذبه‌ها: بهترین راه برای بازدید از استخر، گنجاندن آن در برنامه سفر به تخت جمشید و نقش رستم است، چرا که این سه مکان از نظر تاریخی و جغرافیایی به هم نزدیک هستند.
با وجود اینکه شهر استخر دیگر آن شکوه و آبادانی گذشته را ندارد و تنها ویرانه‌هایی از آن باقی مانده است، اما همچنان گواهی زنده بر تاریخ پرفراز و نشیب ایران باستان است. بازدید از این مکان، پنجره‌ای به سوی گذشته باشکوه این سرزمین و درکی عمیق‌تر از تمدن‌های کهن ایرانی باز می‌کند.
سوالات متداول
شهر استخر در کجا قرار دارد؟
در استان فارس، شهرستان مرودشت، حدود ۵ کیلومتری بعد از تخت جمشید و حدود ۴۵ کیلومتری شیراز.
اهمیت تاریخی شهر استخر چیست؟
روزگاری از مهم‌ترین شهرهای ایران بوده، برای مدتی نخستین پایتخت ساسانیان و مرکز مذهبی استان پارس ساسانی بوده است.
آیا شهر استخر و تخت جمشید یک مکان هستند؟
خیر، دو مکان مجزا و نزدیک به هم هستند. استخر حدود ۵ کیلومتر بعد از تخت جمشید قرار دارد.
از شهر استخر چه چیزهایی باقی مانده است؟
ویرانه‌هایی از دروازه سنگی، ستون‌ها و دیواره‌های سنگی، و آثار خندق و خاکریزهای اطراف شهر.
